تار یا سه تار؟ برای شروع کدام را انتخاب کنیم؟

موسیقی، اولین هنر از هنرهای هفت گانه جهان است. نواختن یک ساز و یا گوش دادن به نت‌های موسیقی می‌تواند برای مدت زمان کوتاهی هم که شده احساسات ما را تحت تاثیر خود قرار دهد و روح ما را نوازش کند.

تار و سه تار دو آلت موسیقی پرطرفدار در بین ایرانیان است که قدمت طولانی دارد. این دو ساز سنتی در گروه سازهای زهی قرار می‌گیرند و با سیم نواخته می‌شوند. شباهت‌های بین این دو ساز باعث شده تا هنرجویان در زمان انتخاب و آموزش‌ آن‌ها دچار تردید شوند. اگر شما هم جزو افرادی هستید که هنوز ساز مورد علاقه خود را پیدا نکردید و بین این دو ساز خوش صدا و سنتی تردید دارید، در ادامه این مطلب همراه ما باشید. در این مقاله قصد داریم تا به شما تفاوت و شباهت این دو ساز را کامل بازگو کنیم و در انتخاب ساز مورد علاقه‌تان به شما کمک کنیم.

برای شروع کدام ساز را انتخاب کنیم؟ تار یا سه تار؟

تار و سه تار جزو سازهای محبوب و پرطرفدار زهی است. صدای این دو ساز توسط سیم تولید می‌شود. شکل ظاهری تار و سه تار شبیه به هم بوده و تشخیص آن در نگاه اول برای افراد مبتدی کمی مشکل به نظر می‌رسد. اگر در ذهنتان به سوال‌هایی مثل: تار آسان‌تر است یا سه‌ تار؟ برای شروع کدام ساز را انتخاب کنم؟ اصلا سازهای زهی مناسب من است یا خیر؟ فکر می‌کنید، باید در جواب به شما بگوییم: هیچ سازی به نسبت سایر سازهای دیگر؛ برتر، بهتر و یا سخت و آسان نیست.

هر سازی صدای مخصوص به خودش را دارد و آموزش هر کدام از سازها نیازمند تمرین، تکرار و پشتکار است. در نتیجه پیشنهاد ما به شما این است که در مرحله اول ویژگی هر ساز را کامل بشناسید و با سبک آن آشنا شوید. و در مرحله دوم هر دو ساز را با یکدیگر مقایسه کنید و در نهایت سازی که بیشترین شباهت با سلیقه و خواسته شما بود را انتخاب کنید.

آشنایی با ساز تار

تار، یکی از سازهای سنتی ایرانی با قدمت طولانی محسوب می‌شود. هر چند که امروزه در کشورهای همسایه مانند: گرجستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان این ساز به صورت گسترده وجود دارد؛ اما شکل ظاهری آن و شواهد موجود در بناهای تاریخی همچون کاخ هشت بهشت اصفهان به ما می‌گوید که این ساز ریشه در فرهنگ و هنر ایران دارد. ساز تار از دو کاسه تشکیل شده است. که به آن‌ها کاسه اصلی و نقاره گفته می‌شود. روی هر دوی این کاسه‌ها پوست کشیده شده است. جنس کاسه تار از چوب توت و دسته آن از چوب گردو است. چوب درخت توت تلخ مزه بوده و همین علت باعث شده تا موریانه و سایر حشرات علاقه‌ای نسبت به آن نداشته باشند. همچنین این چوب صدای بهتری به نسبت سایر چوب‌ها منعکس می‌کند. ساز تار ترکیب ساخت بسیار خوبی دارد و خوش ساخت ترین الگوی آن در طول تاریخ به زمان استاد یحیی از تار سازان چیره دست در اصفهان بر می‌گردد.

در ادامه و برای آشنایی بیشتر با این ساز باید بگوییم: تار، شش سیم دارد که صدای آن از طریق این شش سیم به گوش ما می‌رسد. سیم‌های تار نزدیک به هم و به صورت دو به دو نصب شده است. این سیم‌ها صدایی یکسان و مشابه با هم دارند. ساز تار به وسیله مضراب فلزی که از جنس برنج است نواخته می‌شود و کوک آن روش‌های مختلف دارد. جالب است که بدانید ساز تار در گذشته تنها پنج سیم داشته که سیم ششم آن توسط استاد غلامحسین درویش ملقب به درویش خان به آن اضافه شد. برای نواختن این ساز سنتی و بسیار خوش صدا باید در حالت نشسته قرار بگیرید و تار را به صورت افقی روی پای خود نگه دارید. تار صدایی بسیار قوی دارد و به همین علت بهترین گزینه جهت نواختن در گروه‌های موسیقی است.

آشنایی با ساز سه تار

شاید شما هم با شنیدن اسم سه تار، اولین چیزی که تصور می‌کنید یک ساز سنتی با سه عدد سیم باشد. اما باید بگوییم سه تار؛ دارای چهار سیم است. چهارسیم که از جنس فولاد و برنز ساخته شده. سه تار یکی از سازهای بسیار قدیمی بوده قدمت هزار ساله در تاریخ ایران دارد. بیشتر نوازندگانی که ساز را تنها برای دل خود می‌نوازند، سه تار را انتخاب می‌کنند. چرا که این ساز یکی از متمرکزترین و درونی ترین سازهای موجود در بازار بوده که صدای احساسات و قلبی فرد را تداعی می‌کند.

در زمان‌های قدیم نواختن این ساز بیشتر در بین اشراف زادگان و افراد خاص جامعه رواج داشت. اما با گذشت زمان و تلاش‌ فردی بنام میرزا عبدالله فراهانی علاقه مندان به موسیقی توانستند سه تار را آموزش ببینند و شروع به نواختن آن کنند.

کاسه سه تار مانند تار، از جنس چوب توت ساخته شده و انعکاس صدای بسیار خوبی دارد. در واقع می‌توان گقت: کاسه‌ی ساز سه تار از کاسه عود و تنبور برگرفته شده است.  برای نواختن سه تار علاوه بر مضراب، می‌توان از ناخن انگشت سبابه نیز کمک گرفت. اگر سه تار را با انگشت سبابه بنوازید، صدای آن ملایم و بسیار ساده به گوش می‌رسد. در زمان ساخت سه تار، از پوست استفاده نمی‌شود. در نتیجه کوک آن بسیار سریع و راحت تر از تار خواهد بود. همچنین قیمت خرید سه تار به نسبت تار ارزان تر است. 

تفاوت های تار و سه تار در چیست؟

تار و سه تار در عین حال که شباهت ظاهری با یکدیگر دارند، تفاوت‌هایی هم در بین آن‌ها به چشم می‌خورد. بیشترین تفاوت این دو ساز در نحوه نواختن آن است. برای نواختن تار لازم است که مچ دست خود را تکان دهید. اما در سه تار تنها تکان دادن انگشت سبابه و برخورد نوک انگشت به سیم کافی است.

در خصوص صدای این سازها می‌توان گفت: صدای سه تار بسیار نرم و ملایم است. سه تار بهترین گزینه برای تک نوازی و یا دو نوازی خواهد بود. اما ساز تار به علت بم بودن صدایی که دارد مناسب استفاده موسیقی‌های گروهی است. البته باید به این نکته اشاره کنیم که از این دو ساز می‌توان در تک نوازی و گروه موسیقی نیز استفاده کرد.

نتیجه گیری:

تار و سه تار جزو سازهای ایرانی بوده که در دسته سازهای زهی قرار دارد. سه تار به دلیل وزن سبکی که دارد حمل آن آسان است و قیمت مناسبی نیز دارد. صدا سه تار به نسبت تار بسیار نرم و ملایم بوده و یک گزینه مناسب برای تک نوازی است. در مقابل صدای تار، بم و بلند بوده که از آن برای نواختن در گروه‌های موسیقی استفاده می‌شود. برای یادگیری بهتر هر دوی این ساز، نیاز به تمرین و تکرار است.

 نمی‌توان به طور قاطع گفت که کدام یک از این دو ساز برتر به نسبت دیگری بوده و یا آموزش کدام راحت و آسان تر است. پیشنهاد می‌کنیم برای تصمیم‌گیری دقیق و بهتر، قبل از خرید ساز و شروع کلاس؛ ابتدا چند قطعه از این دو ساز را کامل گوش دهید و سبک علاقه خود را پیدا کنید.

 برای نتیجه گیری بهتر و تصمیم درست می‌توانید از مشاوران مجرب و کاربلد آموزشگاه موسیقی نوای شهر آشوب کمک بگیرید. شما می‌توانید در آموزشگاه موسیقی نوای شهر آشوب مشاوره دقیق بگیرید و بعد از کسب اطلاعات لازم و کافی ثبت نام کنید. همچنین اگر در رابطه با نحوه ثبت نام و یا انتخاب ساز سوال دارید؛ فرم ارتباط با ما در سایت نوای شهر آشوب را تکمیل کنید تا در اولین فرصت با شما تماس بگیرند.

نویسنده: محمدامین اکبرپور