قانون
قانون
ساختمان ساز قانون
قانون از قسمت های مختلفی تشکیل شده است. جعبه‌ی صوتی قانون دو صفحه‌ی زیر و روی ذوزنقه‌ای قائم الزاویه ای هستند که با کلاف های چهارگانه جانبی به هم متصل شده اند. این جعبه معمولا از چوب گردو ساخته می شود. صفحه‌ی روی قانون، صفحه‌ای است که در طرف چپ آن بیست و هفت چرده گردان و هشتاد و یک گوشی قرار دارند و در سمت راست آن، زیر خرک، به جای چوب، مستطیلی از پوست قرار گرفته است. برای قسمت پوست دار صفحه‌ی دو از پوست شتر، گوساله و ماهی استفاده می‌کنند. پوست قانون باید کمی ضخیم‌تر از پوست سازهای دیگر باشد تا بتواند کوک هشتاد و یک وتر را در سطحی بزرگ تحمل کند. پرده‌گردان ابزارهای کوچک فلزی هستند که در سراسر سمت چپ ساز بعد از شیطانک و قبل از گوشی‌ها روی قطعه چوب اضاف‌ای که بری روی صفحه چسبانده شده به وسیله‌ی میخ های کوچکی نصب شده اند. خرک تیغه‌ی باریکی است از چوب که در طرف راست روی سطح پوست دار قرار دارد و به صورت یک سره زیر تمام وترها واقع شده و روی خرک، استخوان باریکی قرار دارد که از فرورفتن وترها در چوب خرک جلوگیری می نماید. خرک قانون با چهار پایه ی کوچکی بر سطح پوست‌دار صفحه‌ی رو قرار می‌گیرد.
نوازندگی و اجرای ساز قانون
نوازنده این ساز را نشسته، در حالی که ضلع بزرگ‌تر آن روی میز یا پاها، به سمت نوازنده قرار دارد، با دو انگشت سبابه‌ی دست راست و چپ مجهز به مضراب می‌نوازند. نت نویسی برای قانون روی دو حامل صورت می‌گیرد. در این ساز برای حدو یک اکتاو از صداهای بم، با کلید فای خط چهارم و بقیه با کلید سل نت‌نویسی می‌شود. قانون، سازی است که برای تک‌نوازی و گروه‌نواری از آن استفاده می‌کنند. از نوازندگان به‌نام قانون می‌توان از رحیم قانونی، جلال قانون، مهدی مفتاح، سینا آقارضی و ملیحه سعیدی نام برد.
تاریخچه ساز قانون
برخی اختراع این ساز را به افلاطون نسبت می‌دهند و عده‌ای بر این باورند که مخترع این ساز فارابی است و برخی دیگر می‌گویند منشأ آن خراسان بوده و در قرن سیزدهم میلادی در موصل پیدا شده، هر چند هیچ یک از این نظردهندگان دلیل بر ادعای خود ندارند. واقعیت این است که در فرهنگ کلاسیک شرق، ردی از سازهای خانوادهٔ سیتار پیدا نشده و سرچشمهٔ قانون نیز، مانند سرچشمهٔ بسیاری از سازهای دیگر، تاریک مانده است. آنچه بیش‌تر محتمل می‌رسد این که قانون از سرزمین‌های خاور نزدیک به اروپا رسیده و در کشورهای اروپایی با مکانیزه کردن آن، بزرگ‌ترین ساز کلاویه‌دار سیمی را ساخته و پرداخته‌اند. قانون را باید سازی از اوایل اسلام دانست. ترک‌ها، زمانی چند این ساز را فراموش کرده بودند، اما از زمان محمود دوم (۱۸۹۹–۱۸۰۸)، عمر افندی، آن را از شام به ترکیه آورد و به سرعت میان مردم رواج یافت. فارابی این ساز را هزار سال پیش، به صورت ۴۵ سیمی اختراع و در کتاب خود «کتاب موسیقی الکبیر» بیان کرده است. صفی‌الدین آن را «نزهه» نامیده است. امروزه در سراسر آفریقا و آسیا، ساز قانون از رده‌ی سازهای سنتی و هنری اعراب به‌شمار می‌رود.
